Page 39 - Dewan Bahasa Disember 2019
P. 39
Bahasa dan BUDAYA
Bagi mereka yang pernah merasai hidup di Jadual 7 Leksikal dan maksud berkaitan alat mengopek atau
kampung pada zaman kanak-kanak, bahagian mengukur kelapa.
buah kepala yang ditunggu-tunggu untuk
dimakan ialah tombong kelapa atau disebut Leksikal/ Bahasa Maksud
“cambah kelapa†atau “tumbuh kelapaâ€. Pelbagai
leksikal dan maksud berkaitan tombong kelapa Bong Alat mengupas kelapa.
dipaparkan dalam Jadual 6. Cop, selumbat, Sejenis alat yang tajam matanya seperti
Isi buah kelapa tua akan diperah untuk solak (Johor) mata tombak yang digunakan khusus
mendapatkan santan, dan proses mengopek untuk mengupas sabut kelapa.
Cop (Kedah) Sejenis alat daripada besi atau nibung
Jadual 6 Leksikal dan maksud berkaitan tombong kelapa. untuk mengopek kelapa, alat ini
Kukur dicacakkan kukuh di tanah dan matanya
Leksikal/ Bahasa Maksud Ngoyok (Kelantan) ke atas dan buah kelapa ditekan di mata
Nyolek (Kelantan) cap untuk memisahkan sabut daripada
Gandos (Johor) Kecambah dalam buah kelapa, tumbung Sa (Kelantan) tempurungnya.
kelapa. Sagat Alat bergerigi hujungnya untuk
mengeruk (mengikis) isi kelapa.
Kumboi (Pulau Ketulan berwarna putih di dalam kelapa Sejenis alat untuk mengupas sabut
Pinang) yang sedang bercambah. kelapa daripada bijinya.
Sejenis alat untuk mengeluarkan isi
Kumbul (Kedah) Tombong kelapa (kecambah dalam buah kelapa daripada tempurung, pencungkil.
kelapa yang akan bertunas); kumboi. Sejenis lembing yang digunakan untuk
menikam kelapa.
Punat kelapa Tombong kelapa yang sebesar jari Benda bergerigis tajam untuk memarut
(Melaka) kelingking. kelapa (ubi dan lain-lain).
Tombong kelapa Kecambah dalam buah kelapa yang
tua, berwarna putih kekuningan, isinya
lembut dan boleh dimakan.
buah kelapa tua bukannya mudah. Alat pengopek Sar Lembing untuk menikam kelapa.
seperti cap, sar, solak, dan lain-lain digunakan Solak (Pahang) Sejenis alat mengupas kelapa seperti
untuk mengopek buah kelapa secara tradisional, lembing dicacakkan di atas tanah.
dan kukur atau sagat digunakan untuk mengeruk Sula Sejenis tongkat atau pancang yang
isi kelapa untuk mendapatkan santannya. runcing lagi tajam hujungnya untuk
Manakala istilah gube (Pahang) merujuk mengopek kelapa.
cara mengupas kelapa dengan membuang
sabut di hadapan dan di belakangnya sahaja; Santan yang merupakan hasil perahan air kelapa
gelotok (Melaka) merujuk cara membelah buah matang yang dikukur atau diparut mempunyai
kelapa yang telah dibuang sabutnya dengan banyak kegunaan dalam pelbagai masakan
menggunakan belakang parang dan lain-lain; dan pembuatan kuih-muih tradisional. Istilah
“kubalâ€, merujuk cara mengupas sabut kelapa; berkaitan santan, antaranya termasuklah kepala
boroi (Johor), iaitu mengupas dan membelah santan merujuk santan (kelapa) yang pekat
(khususnya, untuk buah kelapa); gelotak, kelotok (diperoleh daripada perahan yang terawal),
atau kelotak, iaitu menggelotak mengupas ledot (Johor), iaitu pekat (biasanya santan)
buah yang berkulit keras (nyiur dan lain-lain), dan jalang (Melaka), iaitu santan yang cair.
dan tengkoh, iaitu mengetuk sesuatu pada Setelah santan diperah, hampas kelapa akan
benda keras agar terkeluar baki isinya seperti tinggal. Dalam leksikal Pusat Rujukan Persuratan
mengeluarkan hampas kelapa yang melekat Melayu, nama lain merujuk hampas, antaranya
dari besen. Leksikal dan maksud berkaitan alat termasuklah bersempuras (Minangkabau),
mengopek atau mengukur kelapa seperti dalam topang (Pulau Aur, Mersing), kepiat I, dan usam
Jadual 7. I. Bahagian sabut kelapa juga berguna kepada
Isi buah kelapa muda sememangnya enak manusia. Sabut kelapa dikenali sebagai “tepesâ€
dimakan. Begitu juga dengan air kelapa muda. (Jawa).
BIL. 12 2019 37
