Page 43 - Dewan Bahasa Disember 2019
P. 43
BAHASA DAN SASTERA
1444), iaitu Sultan Melaka pertama yang memeluk yang telah digunakan dalam karya sastera dan
Islam. Selepas itu, beberapa tambahan terhadap naskhah berbahasa Melayu.
isinya telah dilakukan semasa pemerintahan Manuskrip Kitab Bedil memuatkan lebih
Sultan Muzaffar Syah (1445–1458), dan baginda daripada 10 000 buah karya sastera yang
dianggap bertanggungjawab mengeluarkan merupakan khazanah pengetahuan purba
perintah supaya diwujudkan undang-undang tamadun Melayu yang menyentuh bidang tadbir
Melaka secara bertulis. urus, protokol, politik, undang-undang laut,
Berdasarkan catatan sejarah, Seri Nara Diraja seni bina, pembinaan, kapal, senjata, sastera,
merupakan orang yang bertanggungjawab hiburan, muzik, ilmu, dan pemikiran kreatif yang
menyusun Hukum Kanun Melaka untuk Sultan mencerminkan budaya tinggi orang Melayu.
Muzaffar Syah. Hukum Kanun Melaka yang Manuskrip ini ditulis dalam bahasa Melayu kuno
berasaskan hukum Islam ini merangkumi undang- dan juga bahasa Melayu klasik.
undang jenayah muamalat dan kekeluargaan. Berdasarkan kajian, kini salinan manuskrip
Sementara, Hukum Kanun Pahang ditulis semasa Melayu boleh didapati di 150 buah muzium
pemerintahan Sultan Abdul Ghafur Muhaiyuddin dan perpustakaan di sekurang-kurangnya 58
Shah (1592–1614). Hukum kanun ini merupakan buah negara. Manuskrip ini boleh ditemukan di
lanjutan daripada Hukum Kanun Melaka. universiti dan pusat penyelidikan terkenal dunia,
Para sarjana berpendapat bahawa hukum antaranya termasuklah Cambridge, Havard,
kanun ini banyak dipengaruhi oleh perundangan Perpustakaan St. Petersburg, Universiti Leiden,
Islam, hampir separuh daripada isinya diambil Perpustakaan British Library, dan Library of
secara langsung daripada perundangan Islam. Kongres di Amerika Syarikat. Salinan tertua
Semuanya ditulis dalam tulisan Jawi. Surat-surat Kitab Kanun Melaka dan Undang-undang Laut
awal berbahasa Melayu juga ditulis dalam Jawi. pula terdapat di Perpustakaan Vatican City.
Buktinya, surat-surat yang dikirim oleh raja Akan tetapi, sejak zaman Kerajaan Melayu
Melayu dalam hubungan mereka dengan raja Melaka, banyak bahan sastera berbahasa Melayu
Melayu yang lain, para pedagang, para pegawai yang kebanyakannya bertulisan Jawi telah
kolonial dan pemerintah kolonial. dibawa keluar dari Melaka. Hal ini menunjukkan
Bahan bukti yang penting ialah dua pucuk bahawa khazanah Melayu berkaitan dengan
surat Sultan Ternate, iaitu Sultan Abu Hayat politik, agama, pentadbiran, undang-undang,
kepada Raja Portugal, iaitu John III yang perubatan, pelayaran di laut, perniagaan dan
bertarikh 1521 dan 1522. Surat-surat tersebut sosial juga menjadi rujukan pengkaji Barat.
merupakan teks yang ditulis di atas kertas yang Terdapat lebih daripada 4500 manuskrip di
menggunakan tulisan Jawi yang paling tua. Pusat Manuskrip Melayu, Perpustakaan Negara
Bahasa dan sastera Melayu di Melaka terus Malaysia. Manuskrip ini juga terdapat di Pusat
berkembang hingga pada zaman Portugis Dokumentasi Melayu, Dewan Bahasa dan
yang menakluki Melaka. Pihak Portugis terkejut Pustaka (DBP) dan di Perpustakaan Tun Seri
apabila mendapati bahawa meriam rentaka Lanang, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM).
dan senapang istinggar diperbuat daripada Kesimpulannya, jelaslah bahawa Melaka sejak
tembaga dan besi. Ada pendapat yang dahulu terkenal sebagai pusat pengembangan
mengatakan bahawa senjata dan kemahiran seni bahasa dan sastera Melayu. Pada zaman
pertukangan orang Melayu yang halus itu tidak Kesultanan Melayu Melaka sebuah karya
dapat ditandingi oleh orang Portugis waimma agung telah dihasilkan, iaitu Sejarah Melayu
di Portugal sekalipun. atau Sulalatus Salatin. Kisah yang terkandung
Hari ini, manuskrip Melayu, Kitab Bedil dalam Sejarah Melayu ini menunjukkan bahawa
diiktiraf oleh The United Nations Educational, teksnya terhasil di Melaka sewaktu pemerintahan
Scientific and Cultural Organization (UNESCO) Sultan Mahmud Shah (1488–1511). Melalui bukti
sebagai sebuah naskhah utama dalam sejarah ini jelaslah bahawa Melaka sebagai pusat
senjata, merekodkan pengetahuan mengenai perkembangan bahasa dan sastera Melayu yang
senjata, peluru, meriam, senapang, dan ubat terawal. DB
bedil. Begitulah hebatnya bahasa Melayu
BIL. 12 2019 41
