Page 16 - Dewan Bahasa September 2020

BAHASA DAN PENGGUNAAN

men + jarak + kan > menjarakkan Dalam bahasa, jika
me + letak + Kan > meletakkan kekeliruan itu masih
meng + gerak + kan > menggerakkan sukar diatasi meskipun
meng + galak + kan > menggalakkan telah dijelaskan hakikat
perbezaan dua patah kata
Semua kata itu, sebagai kata kerja transitif (Za‘ba: itu, perlu dicari sinonim
perbuatan melampau), memerlukan akhiran “kan”. Tidak bagi kata yang tidak atau
boleh pula kata-kata itu ditulis dengan menggunakan belum lazim itu.
imbuhan “me-...-an” kerana imbuhan itu tidak ada dalam
bahasa Melayu. Maka, ejaan seperti yang berikut adalah Dalam pola itulah kata “memenjarakan” terbentuk
salah: menjadi kata kerja perintah “penjarakan” yang bererti
“arahan agar seseorang dipenjarakan”, yang lain daripada
menjarakan (Salah) kata nama “penjarakan” bagi padanan distancing. Sekali
meletakan (Salah) lagi, saya jelaskan bahawa kekeliruan atau kesamaran
menggerakan (Salah) timbul disebabkan ejaan dan sebutan dua patah kata itu
menggalakan (Salah) sama, dengan golongan kata dan makna yang berlainan.
Dalam bahasa, jika kekeliruan itu masih sukar diatasi
Seterusnya, perlu difahami bahawa tidak ada rumus meskipun telah dijelaskan hakikat perbezaan dua patah
tatabahasa “dua k”. Kejadian dua “k” hanya disebabkan kata itu, perlu dicari sinonim bagi kata yang tidak atau
kata dasarnya berakhir dengan huruf “k”, dan kata kerja belum lazim itu. Maka, boleh digunakan kata majmuk
lain jelas tidak memerlukan dua “k”, seperti yang berikut: “pembatasan sosial” kerana “membataskan” sama ertinya
dengan kata “mengehadkan” dan “menjarakkan”.
me + lepas + kan > melepaskan Huraian ini merupakan satu contoh tentang
men + jaya + kan > menjayakan pentingnya golongan kata yang perlu dikuasai dengan
me + luah + kan > meluahkan baik, khususnya oleh pendidik. Tanpa penguasaan yang
baik, sukar bagi pendidik menjelaskan penggunaan kata
Semua kata kerja transitif berawalan “me-” mengalami yang betul, seperti penggunaan imbuhan, kedudukan
pengguguran awalan itu apabila kata itu digunakan dalam kata dalam ayat dan makna kata yang tepat. Barangkali,
ayat perintah. Contohnya: ada pembaca tulisan ini yang berasa penat (fikirannya)
kerana perlu menghadamkan lunas bahasa yang menjadi
1. Jarakkan kereta anda daripada lori. asas penggunaan bahasa. Untuk mendalami ilmu (dalam
2. Letakkan semula buku yang telah dibaca bidang apa-apa sekalipun), kesabaran, kesungguhan
di rak. dan kesediaan diperlukan untuk terus belajar (membaca,
3. Gerakkan projek itu dengan berstrategi. berbincang, menaakul). DB
4. Galakkan anak-anak membaca bahan bacaan
yang baik.
5. Lepaskan burung itu.
6. Jayakan kempen membaca.
7. Luahkan perasaan dengan tenang.

Penjarakan Sosial

Profesor Datuk Dr. Haji Awang Sariyan ialah Pengerusi
Lembaga Pengelola ,Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP),
mulai 22 Mei 2020 hingga 22 Mei 2023. Beliau juga
merupakan mantan Ketua Pengarah, DBP (2012–2016).
Beliau dilantik sebagai Penyandang Kursi Za‘ba, Institut
Peradaban Melayu, Universiti Pendidikan Sultan Idris,
Tanjung Malim (mulai 1 Julai 2019 hingga 2021).

14 BIL. 9 2020