Page 13 - DEWAN SASTERA DISEMBER 2020
P. 13
FOKUS
Wit pula dieja dalam bahasa Melayu dengan bahasa Melayu ialah “seranahâ€. Konsep dan bentuknya
ejaan yang sama, iaitu “wit†(2015:389). Wit ialah ciri lebih kurang sama dengan lampoon, iaitu kiasan yang
ujaran yang bersifat padat, pantas dan disusun untuk berbentuk mengeji dan mencaci secara kasar. Demikian
melahirkan humor dan kesan komik secara mengejut. juga dengan burlesque, raillery dan mockery yang
Kejutan ini disebabkan oleh kepincangan antara merupakan kiasan dan sindiran melalui persendaan
perkataan dengan konsep yang diujarkan di luar yang melebih-lebih bagi menimbulkan kesan ejekan
jangkaan khalayak, justeru menghasilkan jenaka yang yang menyakitkan hati pada subjek yang dipersendakan
melucukan. Pada kurun ke-17, wit merujuk dialog (Goetz, 1981:270).
yang bertenaga dan pintar. Wit pernah diistilahkan
oleh penyair Inggeris John Dryden sebagai suatu Seterusnya, satira berbentuk exaggeration (Sudjiman,
metafora yang tajam. Wit biasanya dikaitkan dengan 1984:26) pula merujuk karya satira yang bersifat
puisi metafizikal yang banyak menggunakan metafora membesar-besarkan masalah yang kecil atau sengaja
lanjutan. Contoh puisi metafizikal ditemui dalam sajak mengada-adakan sesuatu yang belum ada dengan
“The Flea†oleh John Donne. Dalam sajak ini, dua objek menggambarkannya sebagai kemungkinan yang
yang dibandingkan, iaitu cinta dan kutu, menimbulkan akan berlaku jika sesuatu perkara dijalankan. Satira
kejanggalan yang mengejutkan sehingga menimbulkan exaggeration turut menggunakan bahasa yang halus dan
suasana humor. tajam. Epigram pula merujuk bentuk satira yang bersifat
kata-kata pendek tetapi menggambarkan kecerdasan,
Sarcarsm atau dalam bahasa Melayu disebut sebagai yang kadangkadang mengandungi kecerdasan, dan
“sindiran†berasal daripada kalimah “sindirâ€. Sindiran kadang-kadang pula mengandungi nada pujian
(2015:338) ialah perkataan yang digunakan (diucapkan) bercampur sindiran dalam bahasa yang pendek, tajam
untuk mengata orang lain secara tidak berterus-terang. dan tepat.
Kata-kata sindiran biasanya berbentuk kejian, ejekan,
celaan dan mengandungi kata-kata yang pahit, tajam Menurut Fatimah Busu (1993:5-6), antara istilah asli
dan melukakan. Sakarsme ialah satu bentuk ironi dalam bahasa Melayu yang boleh dikaitkan dengan
yang sangat melampau, bertujuan untuk menyakitkan satira pula termasuklah sindiran, ejekan, tempelak,
perasan orang lain. Unsur sindiran dijumpai dalam celaan, cemuhan, kiasan, sendaan, olok-olokan, perli,
semua genre sastera. Dalam budaya Melayu, sindiran dan kejian. Semua konsep kalimah tersebut biasanya
ditemui dalam bentuk perumpamaan atau tamsilan. disampaikan dalam bentuk kelucuan dan gurauan
yang menggelikan hati di samping kata-kata yang
Cynism pula dalam bahasa Melayu dieja “sinisâ€. tajam sekali menyindir kecuali cemuhan, ejekan,
Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat (2005), sinis celaan, dan kejian. Konsep ini perlu dibezakan pula
bermaksud suatu sikap yang cenderung untuk dengan kalimah atau penyataan yang bersifat bantaian,
mempersoalkan kebaikan (kejujuran) orang. Sinis hentaman, godaman, gasakan, belasahan, kecaman,
juga bermaksud suka mengejek-ejek (memerli dan selaran. Selain gasakan dan kecaman, semua
atau mempersendakan), bersifat mengejek atau kalimah yang lain mempunyai maksud memukul
memandang rendah. dengan sesuatu senjata seperti dengan sebatang kayu.
Penggunaan kata-kata seperti bantai, hentam, belasah,
Irony atau “ironi†(2015:144) dalam bahasa Melayu dan selar memberikan makna kerja menjatuhkan
pula bermaksud keadaan (wacana) yang melindungi seseorang dengan menggunakan ucapan dan tulisan
makna untuk menyampaikan maksud yang berlainan. dengan menggunakan kalimah perkataan yang tajam
Kadang-kadang maksud yang disampaikan berlawanan dan berbisa, sehingga subjek sasaran tidak mampu
dengan apa yang diujarkan. Walau bagaimanapun, mempertahankan dirinya.
ironi tidak bertujuan untuk memperdaya, malahan
untuk mendapatkan kesan retorik dan artistik. Bagi Fatimah Busu, karya satira dapat dijadikan alat,
Ironi hanya menimbulkan ketidaksesuaian antara sumber dan bahan untuk membina dan membentuk
harapan dengan kenyataan, dan antara suasana yang fikiran, falsafah dan ideologi, juga untuk mengkritik
dikemukakan dengan kenyataan yang mendasarinya. sama ada kehidupan sosial, moral, politik dan falsafah.
Ironi berhubungan dengan sarkasme dan sinisme, iaitu Meskipun pada asalnya satira bermula daripada
gaya ujaran yang penuh kecurigaan, keraguan atau ketamadunan Barat, iaitu era Greek-Romawi, namun
sikap meremehkan kejujuran dan moral. tidak dapat dinafikan hasil pemikiran dan penulisan
satira terus kekal sampai ke hari ini.
Lampoon pula menurut Cambridge Dictionary (2020)
versi dalam talian ialah “A piece of writing, a drawing, S. Othman Kelantan dalam rumusannya menyebut,
etc. that criticizes a famous person or a public organization “Dengan demikian jelaslah apa yang dimaksudkan
in a humorous way, allowing their or its bad qualities to be dengan satira itu ialah karya kreatif yang mengandungi
seen and making them or it seem stupidâ€. Invective dalam pemikiran tentang pelbagai ragam kehidupan
11DewanSastera • Bil. 12 2020
